މުހައްމަދު ރަޝީދު (ދޮންބެ) ޤާނޫނު ނަންބަރު 2012/7 (ޢާންމު ޞިއްޙަތު ރައްކާތެރިކުރުމުގެ ޤާނޫނު) އަށް 1 ވަން އިސްލާހު ގެނައުމުގެ ބިލަކީ އަޅުގަނޑު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް އަމިއްލަގޮތުން ހުށަހެޅި ފުރަތަމަ ބިލުކަން ފާހަގަ ކޮށްލަމެވެ.
މި ޤާނޫނަށް ގެނައުމަށް ހުށަހަޅައިފައިވާ މައިގަނޑު 2 އިސްލާހެކެވެ. އެއީ 35 ވަނަ މާއްދާގެ (ނ) ގެ ފަހަތަށް (ރ) ގެ ގޮތުގައި އަކުރެއް އިތުރު ކުރުމަށާއި، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އިޙްތިސާސް ހިމެނޭ ބާބެއް އިތުރު ކުރުމަށެވެ.
35 ވަނަ މާއްދާގެ (ނ) ގެ ފަހަތަށް (ރ) ގެ ގޮތުގައި އަކުރެއް އިތުރު ކުރުމަށް ހުށަހެޅި ސަބަބަކީ 35 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) ގައި ޢާންމު ޞިއްޙަތަށް ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތެއް ދިމާވެއްޖެނަމަ، ޚަރަދުކުރުމަށް، ކޮންމެ އަހަރަކުވެސް، ވަކި ޢަދަދެއްގެ ފައިސާ، ދައުލަތުގެ ބަޖެޓުގައި ކަނޑައަޅަންވާނެ ކަމަށް ބުނެފައިވީނަމަވެސް، އެފަދަ ޙާލަތެއް ދިމާވާއިރު، އެފަދަ ކަމަކަށް ބޭނުންވާ ފައިސާ ދައުލަތުގެ ބަޖެޓުގައި ކަނޑައެޅިފައި ނުވާހާލަތުގައި އަމަލު ކުރާނެގޮތެއް މިޤާނޫނުގައި ބަޔާން ކޮށްދީފައި ނުވާތީވެ، އެފަދަ ޙާލަތުގައި އަމަލުކުރާނެ ގޮތެއް ބަޔާންކުރުމުގެ ގޮތުންނެވެ. އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފެނިގެން ދިއައީ، މި ދިމާވި ކޮވިޑުގެ ޙާލަތުގައި އެކަމަށް ބޭނުންވާ ފައިސާ ދައުލަތުގެ ބަޖެޓުގައި ހިމެނިފައި ނުވާތަނެވެ.
އެ ސަބަބާހުރެ އަޅުގަނޑު ހުށަހެޅީ 35 ވަނަ މާއްދާގެ (ރ):
އެއްވެސް ސަބަބަކާއިހުރެ ޢާންމު ސިއްޙަތުގެ ނުރައްކަލެއް ދިމާވެއްޖެ ނަމަ، ހޭދަކުރާނެ ފައިސާ ބަޖެޓުގައި ހިމަނާފައިނެތް ވަގުތެއްގައި، އެފަދަ ނުރައްކަލެއް ދިމާވެއްޖެނަމަ، ނުވަތަ އެފަދަ ކަމަކަށް، ބަޖެޓުގައި ހިމަނާފައިވާ މިންވަރަށްވުރެ ކުރަންޖެހޭ ހޭދަ އިތުރުވާނަމަ، ފައިސާ ބޭނުންވާ މިންވަރެއް، ތަފުޞީލު ބަޔާންކޮށް، ރަޢްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށައަޅަންވާނެއެވެ. އަދި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ހުއްދަކުރާ މިންވަރަކަށް އަދި ކަނޑައަޅާ އުސޫލުގެ މަތިންމެނުވީ އެފައިސާ ބޭނުންކޮށްގެން ނުވާނެއެވެ.
މި މާއްދާ މިގޮތަށް ގެނައުމުގެ ބޭނުމަކީ، ބަޖެޓަކީ އަބަދުވެސް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅައި، އެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރަންޖެހޭ އެއްޗަކަށް ވުމާއި، މަޖިލީހުން ފާސްނުކޮށް ޚަރަދު ކުރެވެން ނޯންނާތީއެވެ. އެއީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ބަޖެޓަކީ ޤާނޫނަކަށް ވާތީއެވެ.
ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އިޚްތިސާސް ހިމެނޭ ބާބެއް ހުށަހެޅުމުގެ ބޭނުމަކީ ޤާނޫނު އަސާސީ އާއި ފުށުއަރާ ފުށުއެރުމަށް ހައްލެއް ހޯދުމެވެ. މިކަމަށް ދެގޮތަކަށް ހައްލު ހޯދިދާނެއެވެ.
ފުރަތަމަ ގޮތަކީ: މިޤާނޫނުގައި ސިއްޙީ ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ހާލަތު އިޢުލާން ކުރަންވާނީ ވަޒީރު ކަމަށް ބުނެފައިވާ މާއްްދާ އިސްލާހު ކުރުން. އެގޮތުން އިސްލާހު ކުރެވޭއިރު ސިއްޙީ ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ހާލަތު ސިއްޙަތާއިބެހޭ ވަޒީރުގެ ލަފާގެ މަތިން ޤާނޫނު އަސާސީ އާއި އެއްގޮތަށް ރައީސުލްޖުމަހޫރިއްޔާ އިޢުލާން ކުރާގޮތަށް ބަދަލު ކުރެވިދާނެއެވެ.
ދެވަނަ ގޮތަކީ: މިޤާނުނުގެ ދަށުން ސިއްޙަތާއިބެހޭ ވަޒީރު އިޢުލާން ކުރައްވާ ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ހާލަތުގަވެސް، ޤާނުނު އަސާސީން 253 ވަނަ މާއްދާއިން ބާރުލިބިގެން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިޢުލާން ކުރައްވާ ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ހާލަތުގައި ފުރިހަމަ ކުރަންޖެހޭ ޢިޖުރާއްތައް ޤާނޫނު އަސާސީގެ 257 ވަނަ މާއްދާއާއި އެއްގޮތަށް ފުރިހަމަކުރުމެވެ.
ޤާނޫނު އަސާސީގެ އެގާރަވަނަ ބާބު ކަމަށްވާ، ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު ބަޔާން ކޮށްފައިވާ ބާބުގައި، ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާން ކުރެވޭނެ ޙާލަތުތައް ޤާނޫނު އަސާސީގެ 253 ވަނަ މާއްދާގައި ވަރަށް ސަރީހަކޮށް ބަޔާންކޮށްފައިވެއެވެ.
އެގޮތުން 253 ވަނަ މާއްދާގައި ބުނަނީ ޤުދުރަތީ ކާރިޘާއެއް، ނުވަތަ ނުރައްކާތެރި ބަލިމަޑުކަމެއް، ނުވަތަ ހަނގުރަމާއެއް، ނުވަތަ ޤައުމީ ސަލާމަތަށް ނުރައްކާވެދާނެ ފަދަ ކަމެއް ކުރިމަތިވެއްޖެ ނަމަ، ނުވަތަ ބޭރުގެ ޙަމަލާއެއް ކުރިމަތިވެދާނެކަމުގެ ބިރުހީވެއްޖެނަމަ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ސަރަޙައްދެއްގައި، ނުވަތަ ކަނޑައެޅޭ ވަކި ސަރަޙައްދެއްގައި ނުވަތަ ސަރަޙައްދުތަކެއްގައި ތިރީސް ދުވަހަށްވުރެ ދިގުނޫން މުއްދަތަކަށް ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާންކުރުމުގެ ބާރު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ލިބިގެންވެއެވެ.
ޤާނޫނު އަސާސީގެ 253 ވަނަ މާއްދާއިން ސާފުވާ އެއްކަމަކީ ނުރައްކާތެރި ބަލިމަޑުކަމެއް ކުރިމަތިވެއްޖެ ނަމަވެސް ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާންކުރަންވަނީ ރައިސުލްޖުމްހޫރިއްޔާކަމެވެ. އަދި އެމުއްދަތު ވާންވާނީ ތިރީސް ދުވަހަށްވުރެ ދިގުނޫން މުއްދަތަކަށް ކަމަށެވެ.
ޤާނޫނު އަސާސީން ބާރު ލިބިގެން، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިޢުލާން ކުރައްވާ ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާން ކުރެއްވުމަށްފަހު، ރައީސުލްޖުމަހޫރިއްޔާ އަމަލު ކުރައްވަން ޖެހިވަޑައިގަންނަވާ ގޮތްތައް، ޤާނޫނު އަސާސީގެ 257 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައި ވެއެވެ. އެއީ ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޤަރާރު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅަން ޖެހޭކަން ބަޔާންކޮށްފައިވާ މާއްދާއެވެ.
އެގޮތުން ޤާނޫނު އަސާސީގެ 257 ވަނަ މާއްދާގައި (ހ) ބުނަނީ:
ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާންކުރުމަށް ނެރޭ ޤަރާރު ސާޅީސް އަށް ގަޑިރުގެ ތެރޭގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅަންވާނެވެ. އަދި ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާންކުރާ ވަގުތަކީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ދައުރެއް ހިނގަމުންނުދާ ވަގުތެއް ނަމަ ބަންދު ދުވަސްތައް ވެސް ހިމަނައިގެން ސާދަ ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިސް އެއްކޮށް އެ ޤަރާރު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރުމަށް އެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅާންވާނެއެވެ.
(ށ) ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާންކުރުމަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ނެރެފައިވާ ޤަރާރާއި ގުޅިގެން ކޮންމެ ވަގުތެއްގައިމެ، އަންނަނިވި ކަންތައްތައް ކުރުމުގެ ބާރު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ލިބިގެންވެއެވެ.
1. ޤަރާރުގެ ވަކިބައެއް ނުވަތަ މުޅި ޤަރާރު އެކުގައި ފާސްކުރުން.
2. މުއްދަތު އިތުރުކުރެވޭ ކޮންމެ ފަހަރަކު ތިރީސް ދުވަހަށްވުރެ ދިގުނޫން މުއްދަތަކަށް ޤަރާރުގެ މުއްދަތު އިރުރުކުރުން.
3. ޤަރާރު ބާޠިލްކުރުން.
(ނ) ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާންކުރާ ޤަރާރުގައިވާ މުއްދަތަށް ވުރެ ދިގު މުއްދަތަކަށް ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު ދެމެހެއްޓުމަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ފެނިއްޖެ ހިނދެއްގައި އެ ޤަރާރުގެ މުއްދަތު ހަމަވުމުގެ ކުރީން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅައި އެ މަޖިލީހުން އެ މުއްދަތު އިތުރުކުރާން ފާސްކުރާން ވާނެއެވެ.
ޤާނޫނު އަސާސީގެ 257 ވަނަ މާއްދާއިން ސާފުކޮށް އެނގިގެންދަނީ ކޮންމެފަދަ ކުއްލި ނުރައްކަލެއް އިޢުލާން ކުރިކަމުގައި ވީނަމަވެސް، އެކަމުގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ދައުރެއް އޮންނަކަމެވެ.
ޤާނޫނު ނަމްބަރު 7/2012 (ޢާންމު ސިއްޙަތު ރައްކާތެރިކުރުމުގެ ޤާނޫނު) މިހާރު އޮތްގޮތުން ޤާނޫނު އަސާސީން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ހާލަތު އިޢުލާން ކުރުމަށް ލިބިދީފައިވާ ބާރަށްވުރެ، ސިއްޙަތާއި ބެހޭ ވަޒީރަށް ނުވަތަ އެޗު.ޕީ.އޭ ގެ ޑިރެކްޓަރ ޖެނެރަލަށް މި ޤާނޫނުން ލިބިދީފައިވާ ބާރު ބޮޑެވެ.
ޤާނޫނު އަސާސީން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ލިބިދީފައިނުވާ ބާރެއް ޤާނޫނަކުން ވަޒީރަކަށް ނުވަތަ އެޗް.ޕީ.އޭ ގެ ޑިރެކްޓަރ ޖެނެރަލަށް ލިބިދިނުމަކީ ޤާނޫނު ދަންނަ ހަމައެއްނޫނެވެ.
ސިއްޙީ ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ހާލަތު އިޢުލާން ނުކުރިކަމުގައި ވީނަމަވެސް، މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން، ނުރައްކާތެރި ބައްޔެއް ހުރިކަމަށް ޝައްކުކުރެވޭ މީހުންނާއި، ތަންތަން ބަންދުކޮށް ކަރަންޓީން ކުރުމާއި، މީހުން އެކަހެރިކުރުމުގެ ބާރު އެޗް.ޕީ.އޭ ގެ ޑިރެކްޓަރ ޖެނެރަލަށް ލިބިގެންވެއެވެ.
ޢާންމު ސިއްޙަތުގެ ޤާނޫނު މިހާރު އޮތްގޮތުން، ޤާނޫނު އަސާސީގެ ދެވަނަ ބާބުންރައްޔިތުންނަށް ކަށަވަރުކޮށްދީފައިވާ އަސާސީ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމުގެ ތެރެއިން، ޤާނޫނު އަސާސީގައި އެއްވެސް ހާލަތެއްގައި ނުހިފެހެއްޓޭނެކަމަށް ބުނެފައިވާ ޙައްޤުތައް ފިޔަވައި ހުރިހާ ހައްޤުތަކެއް ރައްޔިތުންގެ (ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ) ބަހެއްނެތި ހިފެހެއްޓިގެންދެއެވެ. މީގެ ތެރޭގައި ޒާތީ މަޢުލޫމާތު ހާމަކުރަން ޖެހުމާއި، ކޯޓު އަމުރަކާނުލައި ބަލައި ފާސްކުރުމުގެ ބާރުވެސް އެޗް.ޕީ.އޭ ގެ ޑިރެކްޓަރ ޖެނެރަލަށް މިޤާނޫނުން ލިބިދީފައި ވެއެވެ. މިހާ ބޮޑެތި ބާރުތަކެއް ލިބި، އަސާސީ ޙައްޤުތައް މިވަރަށް ހަނިކުރެވިގެންދާއިރު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ދައުރެއް އޮތުމަކީ ޤާނޫނު އަސާސީގެ ރޫޙުއެވެ.
ސިއްޙީ ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ހާލަތު އިޢުލާން ކުރަން މަޖިލީހުގެ ރުހުންހޯދަން ނުޖެހޭނެކަމަށް ބައެއްމީހުން ވަކާލާތު ކުރެއެވެ. އެފަދަ ފަރާތްތަކުން ބުނާގޮތުން މިއީ ސިއްޙީ ކަމަކަށްވީމަ ހާލަތު ތަފާތުވާނެއެވެ. ސިއްޙީ ތަޖުރިބާކާރުންގެ ބަސްނޫން ފަރާތްތަކެއްގެ ބަހެއްހޯދާކަށް ނުޖެހެއެވެ. އަދި ބައެއް ފަރާތްތަކުން ބުނާގޮތުން މަޖިލީހުގެ އަގުލަބިއްޔަތު ނެތިވެސް ސަރުކާރު ހިންގަން ފުރުސަތު ލިބެންވާންވާނެއެވެ.
ނަމަވެސް ހަނދާންކޮށްލަން ޖެހޭކަމަކީ މަޖިލީހުގެ އަގުލަބިއްޔަތު ނޯންނަ ހާލަތުގައިވެސް، ބަޖެޓަށް ރުހުންހޯދަން ޖެހުމާއި، ވަޒީރުންނަށް ރުހުންހޯދަން ޖެހުމާއި، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިޢުލާން ކުރައްވާ ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ހާލަތަށްވެސް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރުހުންހޯދަން ޖެހޭކަމެވެ.
ސިއްޙީ ކަމަކަށްވެގެން ރުހުންހޯދަން ނުޖެހޭނަމަ، ޤާނޫނު އަސާސީގެ 253 ވަނަ މާއްދާއިން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިޢުލާން ކުރައްވާ ނުރައްކާތެރި ބަލިމަޑުކަމުގެ ހާލަތުގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރުހުންހޯދަން ޖެހެނީ ކީއްވެބާއެވެ؟
ޤުދުރަތީ ކާރިޘާއެއް ދިމާވެގެން ޤާނޫނު އަސާސީގެ 253 ވަނަ މާއްދާއިން ބާރުލިބިގެން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިޢުލާން ކުރައްވާ ކުއްލިނުރައްކަލުގެ ހާލަތުގައި، ރައްޔިތުންގެމަޖިލީހުގެ ބަދަލުގައި ހޯދަންވީ ޖިއޮލޮޖިސްޓުންގެ ލަފާއާއި މަޝްވަރާތޯއެވެ؟
ހަނގުރާމައިގެ ހާލަތުގައި އެމް.އެން.ޑީ.އެފް، ޤައުމީ ސަލާމަތަށް ނުރައްކާވާ ހާލަތުގައި ފުލުހުންގެ ލަފާތޯއެވެ؟
މިއިން ކޮންމެ ހާލަތެއް ދިމާވެގެން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިޢުލާން ކުރައްވާ ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ހާލަތު، ކަމުގެ ބާވަތުން އެކަމެއްގެ ތަޖުރިބާކާރުންގެ ލަފާއާއި މަޝްވަރާ ހޯދައިގެން އިޢުލާން ކުރެއްވިކަމުގައި ވީނަމަވެސް، އިޢުލާން ކުރެއްވުމަށްފަހު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރުހުންހޯދަން ފޮނުވަންޖެހެއެވެ.
ގައުމަށް ދިމާވާ ކޮންމެ ބޮޑުކަމެއްގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ދައުރެއް އޮންނަގޮތަށް ހަމަޖެހިފައިވަނީ، ރިޔާސީ ނިޒާމުގެ އެންމެ އަސާސީ އެއް ސިފަ ކަމަށްވާ ‘ޗެކް އެންޑް ބެލެންސް‘ ހިފެހެއްޓުމުގެ ގޮތުންނެވެ.
ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަކީ ރައްޔިތުންގެ ވިންދާ އެއްގޮތަށް ސިޔާސީ އަދި ޤާނޫނީ ކަންކަން ނިންމާތަނެކެވެ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންނަކީ ހުރިހާކަމެއްގެ މާހިރުންނަށް ނުވީކަމުގައި ވީނަމަވެސް، ކަންކަން ނިންމުމުގައި ރައްޔިތުންގެ ތެރެއިން އެކަމަކާއި ގުޅުންހުރި ފަރާތްތަކާއި، އެކަމެއްގެ ތަޖުރިބާކާރުންގެ ލަފާ އާއި މަޝްވަރާ އަބަދުވެސް ހޯދައެވެ.
މަޖިލީހުން ޤާނޫނުތައް ހަދާއިރު ތިބެނީ ހުސް ޤާނޫނީ ރޮގުން ކިޔަވައިގެން ތިބޭ މީހުންނެއް ނޫނެވެ. މިސާލަކަށް، ޓެކްސް ޤާނޫނުތައް ހެދިއިރު ތިބީ ހުސް އެދާއިރާއިން ކިޔަވައިގެން ތިބި މެމްބަރުންނެއް ނޫނެވެ. ޑޮކުޓަރުންނާއި، ނަރުހުންނާއި، ސިއްޙީ ދާއިރާގެ މީހުން އަމަލުކުރަންޖެހޭ ޤާނޫނުތައްވެސް ހަދަނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުންނެވެ. އެކަމަކު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގައި ތިބެނީ ސިއްޙީ ތަޖުރިބާކާރުންނެއް ނޫނެވެ.
އެބުނާގޮތުން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ނިންމާ ކޮންމެކަމެއް ނިންމުމަށް އެމަޖިލީހުގެ މެމްބަރުން އެކަމެއްގެ ތަޖުރިބާކާރުންނަށް ބަދަލުވާން ޖެހެއެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ދައުލަތަކީ ހަމައެކަނި ސިއްޙީ، އިގުތިސާދީ އަދި އިޖުތިމާޢީ ދައުލަތެއްވެސް ނޫނުނެވެ. ދިވެހި ދައުލަތަކީ ހުރިހާކަމެއްގެ މައްޗަށް އެކުލެވިގެންވާ “ޤާނޫނީ” ދައުލަތެކެވެ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ދައުރަކީ ކަންކަމަށް ޤާނޫނީ ފަރުވާ ހޯދައިދިނުމެވެ.
ޚިޔާލުތައް
ސިއްހީ ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ހާލަތު އެކަންޏެއް ނޫން ހުރިހާ ތަނަކަށް ވެސް މަޖިލީހުގަ ތިބޭ ބީތާ އިން ތައް އަތްބާނާނެ ހީވާކަހަލަ މަޖިލީހުގަ ތިބެނީ މަތިން ފައިބާފަ ތިބޭ ބައެކޭ.