ރަސޫލާގެ އީދުމީލާދު ދުވަސް ފާހަގަކުރުން…؟

މިއަދަކީ ގިނަ މުސްލިމް ގައުމުތަކެކޭ އެއްގޮތަށް ދިވެހިރާއްޖޭގައި ވެސް ރަސޫލާ މުހައްމަދު ސއވ. ގެ އުފަން ދުވަސް ނުވަތަ އީދު މީލާދުގެ ގޮތަގައި ފާހަގަ ކުރާ، ރަބީއުލް އައްވަލު މަހުގެ 12 ވަނަ ދުވަހެވެ. މިއަދު ދިވެހި ސަރުކާރު ބަންދު ދުވަހެއްގެ ގޮތުގައި ކަނޑައަޅާފައި ވަނީ ޖީލުތަކުގެ މެދުގައި ރަސޫލާއާއި އިސްލާމް ދީނަށް އިޙުތިރާމުކޮށް ލޯބި ޖެއްސުމަށް ކަމުގައި ބެލެވެއެވެ.

ދިވެހިރާއްޖެ އިސްލާމް ވީއްސުރެން (1153މ.) ދިވެހިންގެ ތެރޭގައި މައުލޫދު ދުވަހުގެ ގޮތުގައި މިދުވަސް ފާހަގަ ކުރަމުން އައިސްފައި ވެއެވެ. އަދި ކުރީގައި މައުލޫދު ކިޔުމުގެ ބޮޑެތި ހަފުލާތައް ރަސްމީކޮށް ބާއްވާފައި ވިޔަސް، 1990 ގެ އަހަރުތަކުގެ ހިސާބުގައި އެކަން ވަނީ އެއްކޮށް ހެން ހުއްޓާލާފައެވެ. އަދި މިހާރު އެއީ ބިދުއައެއް ކަމަށް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ގިނަބަޔަކު ގަބޫލުކުރެއެވެ.

މިދުވަސް ފާހަގަކުރަން ފަށާފައިވާ ކަމަށް ތާރީޚީ އިލްވެރިން ވިދާޅުވަނީ ޝިއާ ފިރުގާއެއް ކަމަށްވާ ފާތިމީންގެ ވެރިކަމުގައި އެބައިމީހުންނެވެ. އެއީ ހިޖުރައިން 630 (1207މ.) ވަނަ އަހަރު މުޒައްފަރުއްދީން އިބްނު އަރްބަލްގެ ރަސްކަމުގައި އިރާގުގައެވެ. އެއަށްފަހު އުސްމާނީ ޚިިލާފަތުގައި، މީލާދީން 1588 ގައި އީދުމީލާދު ދުވަހަކީ ރަސްމީ ބަންދު ދުވަހެއްގެ ގޮތުގައި ހަމަޖެއްސި ކަމަށް ތާރީޚި ލިޔުންތަކެން އެނގެއެވެ. އެގޮތުން މެލޭޝިއާ އާއި މިސްރާއި ސޫދާންގައި މިދުވަސް ވަރަށް އާއްމުކޮށް ފާހަގަކުރަމުން އާދެއެވެ. މުސްލިމު ވެރިކަން ކުރާ ހުރިހާ ގައުމެއްގައި ހެން (ސައުދީއަރަބިއާ އާއި ގަތަރު ފިޔަވައި) މިދުހަވަހަކީ ރަސްމީ ބަންދު ދުވަހެއްގެ ގޮތުގައި ހަމަޖައްސާފައި ވެއެވެ.

މުސްލިމު މަދު ގައުމެއްގައި ނޫނީ މި ދުވަސް ފާހަގަކުރަމުން އާދެއެވެ. އެގޮތުން އިންޑޮނޭޝިއާ، މެލޭޝިއާ، ބަންގްލާދޭޝް، އިންޑިއާ، ޕާކިސްތާން، އިރާން އިރާގު، އޫއޭއީ، ޖޯޑަން، ތުރުކީ، މިސްރު، ލީބިޔާ، ޓިއުނީޝިއާ، މޮރިޓޭނިއާ، އަލްޖީރިއާ، ސުދާން، އިތިއޮޕިއާ، ސޯމާލިއާ، ޓެންޒޭނިއާ ހިމެނެއެވ. މިގެ އިތުރުން ވެސް މުސްލިމު އާބާދީ ބޮޑެތި ގައުމުތަކުގައި މިދުވަސް ފާހަގަ ކުރެއެވެ.

މޮރޮކޯއާއި މިސްރު އަދި ސޫދާންގައި އީދުމީލާދު ދުވަހަށް ކިޔާއުޅެނީ “އީދު އަލް މަވްލިދު” އެވެ. ‘މައުލޫދު ދުވަސް’ ދިވެހި ބަހަށް އައިސްފައި ވަނީ މައުލިދު މިބަހުން ކަމަށްބެލެވެއެވެ. މޮރޮކޯގައި މި ދުވަހު ރަސޫލު ސއވ. އާއި ގުޅޭގޮތުން ޅެން ކިޔުން “މައުލޫދު ކިޔުން” އޮވެއެވެ. މެލޭޝިއާގައި މިދުވަހަށް ކިޔަނީ ‘މައުލިދުއް ރަސޫލ’ ނުވަތަ ‘މައުލިދުއް ނަބީ’ އެވެ. މިދުވަހު އާއްމުކޮށް އޮންނަނީ ދީނީ ނަސޭހަތް ދިނުމާއި ގުރުއާން ކިޔެވުމެވެ. މިދުވަސް ފާހަގަކުރުން ފެށިގެން އައިސްފައި ވަނީ ޝިއާ މުސްލިމުންގެ ފަރާތުން ކަމުގައިވީ ނަމަވެސް ސުންނީ މުސްލިމުން ވެސް މިދުވަސް ފާހަގަ ކުރެއެވެ.

މެލޭޝިއަގައި މިއހަރުގެ އީދުމީލާދު ދުވަސް ފާހަގަކުރަނީ- ގުރުއާން ލިޔެވުމާއި ދިނީ ނަސޭހަތް ދިނުމާއި، މައުލޫދު ކިޔުން އޮވޭ.

އީދުމީލާދު ފާހަގަ ނުކުރަނީ މުސްލިމުންގެ ތެރެއިން ވައްހާބީންނާއި ސަލަފީން ކަމަށް ވެއެވެ. އެގޮތުން ސައުދީ އަދި ގަތަރުފަދަ ގައުމުތަކުގައި މިދުވަސް ފާހަގައެއް ނުކުރެއެވެ. އަދި ބައެއް ސުންނީ ދަންނަބޭކަލުން ވެސް މިދުވަސް ފާހަގަކުރުމާއި ދެކޮޅު ހައްދަވައެވެ. އެކަމުގެ އަސްލަކީ އީދުމިލާދު ފާހަގަ ކުރުން ނުވަތަ އުފަން ދުވަސް ފާހަގަ ކުރުމަކީ ރަސޫލުﷲގެ ފާނުންގެ ޒަމާނާއި އަދި އެއިގެ ފަހުން އައި އެންމެ ހެޔޮ 3 ޖީލުގައި ވެސް ކޮށްއުޅުނު ކަމެއް ނޫންކަމުން އެފަދަ ކަމެއް ދީނީ ކަމެއްގެ ގޮތުގައި ކޮށްއުޅުމަކީ ބިދުއައެއް ކަމަށް އެގޮތުން ވަކާލާތު ކުރައްވާ ދީނީ އިލްމުވެރިން ވިދާޅުވެއެވެ.

މި ދުވަސް ގިނަ ސުންނީ މުސްލިމުންނާއި ޝިއާއީން ފާހަގަ ކުރަމުންދާއިރު މިދުވަހާއި މެދު ޚިލާފުތަކެއް އެބަހުއްޓެވެ. އެގޮތުން، ހިޖުރީގޮތުން 3 ވަނަ މަސް ކަމަށްވާ ރަބީއުލް އައްވަލު މަހު 12 ގައި ސުންނީ މުސްލިމުން މިދުވަސް ފާހަގަކުރާ އިރު ޝިއާއީން މިދުވަސް ފާހަގަކުރަނީ ހަމަ އެމަހު 17 ވަނަ ދުވަހުއެވެ.

މި ދުވަސް ސުންނަތް ޖަމާއުގެ އަހުލުވެރިންގެ ތެރޭގައި މަޝްހޫރު 6 ފޮތުން ވެސް އެގޭކަށް ނެތެވެ. އެގެން އޮތްހާވެސް އެއްޗަކީ ކީރިތި ރަސޫލާ އުފަންވެ ވަޑައިގަތީ ހޯމަ (ސަހީހް މުސްލިމް) ދުވަހެއްގައި ކަމެވެ. ކޮން އަހަރެއްގެ ކޮން މަހެއްގެ ހޯމަ ދުވަސް ކަމެއް ނޭގެއެވެ. އެހެންކަމުން، އިތުރު ތަފްސީލު ހޯދުމަށް އެހެނިހެން މަސްދަރުތައް ފުރޮޅާލަން ޖެހެއެވެ. އެގޮތުން، ބައިހަގީގެ ސުނަނުގެ (ވޮލިއުން 1، ސަފްހާ 79) ގައި ސުވައިދު ބިން ޚަފްލާގެ އަރިހުން ރިވާކޮށްފައިވާ ގޮތުން އެކަލޭގެފާނާއި ކީރިތި ރަސޫލާ އުފަންވެ ވަޑައިގަތީ އާމުލް ފީލު ނުވަތަ ފީލުބާގައިގެ މީހުން ގެފުޅު ތަޅާލަން އައި އަހަރު ނުވަތަ މަޝްހޫރި އެތުގެ އަހަރުގައެވެ. ކީރިތި ރަސޫލާ އުފަންވެ ވަޑައިގަތީ އެތުގެ އަހަރުގައެވެ.

މިހާހިސާބަށް އެގެނީ ކީރިތި ރަސޫލާ އުފަންވެ ވަޑައިގަތީ އެތުގެ އަހަރުގެ ހޯމަ ދުވަހެއްގައި ކަމެވެ. ތާރީޚީ ފޮތްތަކަށް ބަލާއިރު ކީރިތި ރަސޫލާ އުފަންވެ ވަޑައިގަތް ދުވަސް ކަމަށް އެކިއެކި ދުވަސްތައް ފެންނާން އެބަހުއްޓެވެ. ކީރިތި ރަސޫލާގެ ވަނަވަރު ދިރާސާ ކުރި ކުރީގެ ބޭފުޅުންގެ ތެރެއިން އިބުނު އިސްހާގް (150ހ) ހާމަ ކުރައްވާ ގޮތުން ކީރިތި ރަސޫލާ އުފަންވެ ވަޑައިގަތީ އެތުގެ އަހަރުގެ ރަބީއުލް އައްވަލް މަހުގެ 12 ވީ ހޯމަ ދުވަހުއެވެ. ނަމަވެސް އިބުނު އިސްހާގާއި ކީރިތި ރަސޫލާ އާއި ދޭތެރޭ ގާތްގަޑަކަށް ދެގަރުނު ފާއިތުވެ ގޮސްފައިވުމާއި އިބުނު އިސްހާގު އެ ތާރީޚު ހާމަކުރެއްވި އިރު އޭގެ ރިފަރެންސެއް ނުވަތަ އިސްނަދެއް ހާމަ ކުރައްވާފައި ނުވާތީ އެހެނިހެން ހެކިތައް ހޯދުން މުހިންމެވެ. އިބުނު ކަސީރު އޭނާގެ “އަލް ބިދާޔާ ވަލް ނިހާޔާ” ގައި ކީރިތި ރަސޫލާ ދުނިޔެއަށް ވަޑައިގަތް ދުވަހާއި ބެހޭ ގޮތުން ލިއުއްވާފައިވާ ގޮތުން، ކީރިތި ރަސޫލާ ދުނިއަށް ވަޑައިގަތީ ރަބީއުލް އައްވަލް މަހުގައި ކަމަށް ގިނަ އިލްމުވެރިން ދެކިލައްވާފައިވާ އިރު ރަބީއުލް އައްވަލް މަހުގެ ކޮން ދުވަހެއް ކަމާއި މެދު ތަފާތުތަކެއް އެބަހުއްޓެވެ. ފަހުގެ ތާރީޚު ދިރާސާކުރައްވާ ބޭކަލެއް ކަމަށްވާ ސައިފުއް ރަހުމާނު އަލްމުބާރަކު ޕޫރީ އައްރަހީގުލް މަޚުތޫމްގައި ބަޔާން ކުރައްވާފައި ވަނީ ކީރިތި ރަސޫލުﷲ (ސއވ) ދުނިޔޭގެ އަލިކަން ދެކެވަޑައިގަތީ ރަބީލްއައްވަލް މަހުގެ 9 ވީ ހޯމަ ދުވަހުއެވެ. އެއީ މީލާދީ ސަނަތުން 20 ނުވަތަ 22 އެޕްރީލް 571 އެވެ. މިގޮތަށް ރިވާ ކުރައްވަނީ މުހައްމަދު ސުލައިމާނު އަލްސޫރުޕޫރީ އާއި ފަލަކީ އިލްމުވެރިއެއް ކަމަށްވާ މުހައްމަދު ޕާޝާއެވެ. މީގެ އިތުރުންވެސް ކީރިތި ރަސޫލުﷲ (ސއވ) ދުނިޔެއަށް ވަޑައިގަތް ދުވަހާއިމެދު ތަފާތު ގޮތްގޮތަށް ރިވާވެއެވެ.

އޭގެ ތެރޭގައި:

1- ރަބީއުލް އައްވަލް މަހުގެ 2 ވަނަ ދުވަސް – މިއީ ސީރަތު ދާއިރާގައި މަޝްހޫރު އަބޫ މައުޝަރުލް ސިންދީ (171ހ) އާއި އިބުނު އަބްދުލް ބައްރު ދެކިލައްވާ ގޮތެވެ.

2- ރަބީއުލް އައްވަލް މަހުގެ 8 ވަނަ ދުވަސް – މިއީ އަންދަލުސް ގެ އިލްވެރިއެއް ކަމަށްވާ އިބުނު ހަޒްމް (456ހ) ގެ ރައުޔެކެވެ. މީގެ އިތުރުން އިމާމް މާލިކް (179ހ)، އައްޒުހުރީ (128ހ) އާއި މުހައްމަދު ބިން ޖުބައިރު ބިން މުތުއިމް ގެއަރިހުން މިދުވަސް ރިވާކޮށްފައިވެއެވެ.

3- ރަބީއުލް އައްވަލް 10 ވަނަ ދުވަސް – އިބުނު އަސާކިރު (571ހ) އަބޫ ޖައުފަރުލް ބާގިރު (114ހ) އަރިހުން ރިވާ ކުރައްވައެވެ. މީގެ އިތުރުން އައްޝައުބީ (100ހ) ގެ ރައުޔަކީވެސް މިއެވެ.

4- ރަބީއުލް އައްވަލް 12 ވަނަދުވަސް – އިބުނު އިސްހާގު ރައުޔަކީ މިއެވެ.

5- ރަބީއުލް އައްވަލް 17 ވަނަ ދުވަސް – މިއީ ގިނަ ޝިއައީ ދަންނަބޭކަލުން ގަބޫލު ކުރާގޮތެވެ.

6- ރަބީއުލް އައްވަލް 22 ވަނަ ދުވަސް – މިދުވަސް ނިސްބަތް ވަނީ އިބުނު ހަޒްމް ގެ ރައުޔަކަށެވެ.

7- އެތުގެ އަހަރުގެ ރަމަޟާން މަހުގެ ކޮންމެވެސް ދުވަހެއް ކަމަށާއި އަދި ރަމަޟާން މަހުގެ ބާރަ ވަނަ ދުވަސް ކަމަށްވެސް ބައެއް ދަންނަ ބޭކަލުން ވިދާޅުވެލައްވައެވެ.